In memoriam: Adolf Ratzka, grondlegger Independent Living Movement

De ontwikkeling van Independent Living in de Verenigde Staten   

In 1972 richtte Ed Roberts het eerste Center for Independent Living (CIL) op in Californië. Een CIL is een centrum dat wordt gerund door en voor mensen met een handicap. Rolmodellen spelen een belangrijke rol door advies en steun te geven op basis van hun eigen ervaringen en kennis.    

Deze centra bieden hulp op gebieden zoals het persoonsvolgend budget en persoonlijke-assistentiebudget, wonen, mobiliteit, hulpmiddelen, inkomen, sociale zekerheid, gezondheidszorg, werk en juridische hulp. Het doel is om mensen met een handicap controle over hun leven te geven en hen volwaardig te laten deelnemen aan de samenleving.   

In de Verenigde Staten zijn er nu 403 CIL’s, ondersteund door de Administration for Community Living.  

Maar Independent Living is meer dan alleen deze centra. Het is ook een beweging en een filosofie. De filosofie gaat ervan uit dat mensen met een handicap recht hebben op onafhankelijkheid en deelname aan de maatschappij. Dit wordt bereikt door peer support, zelfbeschikking, zelfhulp, gelijke toegang, belangenbehartiging op zowel individueel als systeemniveau en door het maximaliseren van productiviteit en empowerment.    

Die beweging inspireerde ook Adolf Ratzka. 

Ratzka brengt de filosofie van Independent Living mee naar Zweden

Na zijn tijd in de Verenigde Staten ging Adolf Ratzka naar Zweden. Hij sloot zich aan bij een groep mensen met een handicap die ontevreden waren over het overheidsbeleid. Ze vonden het beleid rond de materiële hulpmiddelen goed, maar misten een beleid dat hun meer zelfstandigheid gaf. Met de steun van Ed Roberts richtte Ratzka in 1984 het eerste Independent Living Center in Zweden en Scandinavië op: STIL, the Stockholm Cooperative for Independent Living (STIL).      

In 1994 zorgde een hervorming in de Zweedse sociale zekerheid ervoor dat iedereen die meer dan 20 uur assistentie per week nodig had, recht had op een persoonlijke-assistentiebudget. Dit Zweedse model verspreidde zich over heel Europa en inspireerde ook andere landen, zoals Noorwegen, om soortgelijke modellen te ontwikkelen.    

De invloed van Ratzka op Independent Living in Vlaanderen  

Ratzka inspireerde veel mensen en speelde een grote rol bij het oprichten van Independent Living Vlaanderen (ILV) in 1987.

Een cruciaal moment was de ontmoeting met Adolf Ratzka. Tijdens een activiteit van Independent Living Vlaanderen met de bestuursleden en leden was Adolf gastspreker. We geraakten aan de babbel en begonnen over politiek. Adolf moedigde ons aan om ons te mengen onder de politieke partijen. Een aantal onder ons, zoals Jan-Jan Sabbe en ikzelf, deden dat. In het begin werden we bekeken als 'de elite', de fanatiekelingen, Don Quichot. Maar vastbesloten hielden we onze koers aan en andere verenigingen van mensen met een handicap sprongen op de kar. Uiteindelijk waren een aantal Vlaamse parlementsleden bereid om voor de wettelijke verankering van het persoonlijke-assistentiebudget te gaan. Dankzij de aanmoediging van Adolf raakten we actiever betrokken in de politiek, wat dus uiteindelijk leidde tot de wettelijke verankering van het persoonlijke-assistentiebudget in 2000 en later het persoonsvolgend budget in 2017.  

De toekomst van de rechten van personen met een handicap

Momenteel onderhandelen de politieke partijen in Vlaanderen over de nieuwe regering. De toekomst van het persoonsvolgend budget is onzeker. In sommige Europese landen zien we dat de individuele budgetten onder druk staan, zelfs in vooruitstrevende landen zoals Zweden. Dit is zorgwekkend, zeker omdat het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (Article 19 – Living independently and being included in the community) het recht op zelfstandig wonen en maatschappelijke participatie juist duidelijk benadrukt.    

Om ervoor te zorgen dat mensen met een handicap hun leven kunnen blijven inrichten zoals zij dat willen, is er in Vlaanderen dringend behoefte aan een uitgebreid masterplan. Dit plan moet verschillende beleidsdomeinen en beleidsniveaus overstijgen. Het masterplan moet gebaseerd zijn op de principes van het VN-verdrag en een heldere visie, strategie, doelen, acties, termijnen en middelen bevatten. Het doel is dat de kernprincipes van het VN-verdrag eindelijk in het politieke beleid worden geïntegreerd.    

Het is daarvoor cruciaal dat beleidsmakers, administraties, dienstverleners en organisaties van mensen met een handicap samenwerken om onze mensenrechten te waarborgen. Dit vergt tijd en doorzettingsvermogen, maar is essentieel voor het creëren van een inclusieve samenleving.    

Of met de woorden van Ratzka:   

“Onafhankelijk Leven is een filosofie en een beweging van mensen met een beperking die werken aan zelfbeschikking, gelijke kansen en zelfrespect. Onafhankelijk Leven betekent niet dat we alles zelf willen doen en niemand nodig hebben of dat we in isolatie willen leven. Onafhankelijk Leven betekent dat we dezelfde keuzes en controle eisen in ons dagelijks leven als onze niet-gehandicapte broers en zussen, buren en vrienden als vanzelfsprekend beschouwen. We willen opgroeien in onze families, naar de buurtschool gaan, dezelfde bus gebruiken als onze buren, werken in banen die aansluiten bij onze opleiding en interesses, en onze eigen gezinnen stichten.”